Bir Uluslararası İlişkilercinin Kariyer Planları ve KPSS

Uluslararası ilişkiler bölümünden mezun olan bir öğrencinin eğitim sonrası kariyer planlamasında alternatiflerinin malesef kısıtlı olduğu kabul edilen bir gerçektir. Özellikle, hukuk ve PDR isterken tercihlerinin arasına sıkıştırdığı bir bölümü okumak zorunda kalanlar için durum biraz daha kötüdür. Bu yazımda, söz konusu süreçten lise dönemimden itibaren hedeflediğim alan doğrultusunda yaptığım çalışmalar neticesinde maddi-manevi mümkün olan en az yıpranmayla çıkabildiğim için kendimi şanslı addediyorum. Bu bağlamda, özellikle başta mezun olduğum Ege Üniversitesi’nde okuyan alt dönemden bölümdaş arkadaşlarıma ve “uluslararası ilişkilerci” olarak mezun olan ve kariyer hayatı hakkında kafasında soru işaretleri olan bölümdaşlarıma bu süreçten yeni çıkan bir arkadaşınız olarak naçizane önerilerimi içeren bu yazıyla yardımcı olmak istedim. Özellikle, kendi üniversitem açısından söylemek gerekirse, mezun olana kadar KPSS hakkında Hocalarımız tarafından maalesef hiç bir yönlendirmeye ve bilgilendirmeye tabi tutulmayan ve dolayısıyla haksız rekabet içerisinde KPSS maratonuna başlayan arkadaşlarımı konu hakkında bir nebze olsun aydınlatabilirsem ne mutlu… Çünkü çok iyi kurumlarda görev alabilecek potansiyele sahip arkadaşlarımın yönlendirme eksikliğinden ötürü kamu hakkındaki gelişmelerden geri kalmaması gerektiğine inanıyorum.
Uluslararası ilişkiler bölümünden mezun olup üniversite hayatının sona ermesinden sonra diplomalı işsizler kervanına katılmak istemeyenlerin önünde 3 seçenek bulunmaktadır ve baştan söylemem gerekirse iyi bir hayatı garanti altına alıp, başarılı olabilmek için söz konusu bu 3 seçenek için de üniversite hayatı boyunca kendinize yatırım yapmanız gerekmektedir:
1) Özel Sektör
2) Akademik kariyer
3) Kamu Sektörü

1)Özel sektör : Hakkında en az ilgiye ve bilgiye sahip olduğum alandan başlamak istiyorum. Bir uluslararası ilişkiler mezunu için kendini yetiştirdiği ve fark yaratma adına tecrübe edindiği takdirde özel sektörde iş bulunmasının sanıldığı kadar kabus bir süreci zorunlu kılmadığını düşünüyorum. Ancak burda anahtar kavramlar “kendini yetiştirme” ve “kişisel donanım”. Bu adımların zamanında atılması için üniversitenin ilk yıllarında hedeflerin belirlenmesi ve takip eden yıllarda bu hedeflere yönelik adımlar atılması yerinde olacaktır. Özel sektör hedefleyen birinin üniversite döneminde iktisat, işletme konuları hakkında dersler almasının yanı sıra yabancı dil ve iş tecrübesi konusunda da yeterli düzeye gelmesi gerekmektedir. Bu adımları zamanında atan arkadaşlarım bugün özellikle ithalat-ihracat şirketlerinde güzel işler bulmakta, mezun olana kadar bir planı olmayan arkadaşlarımsa işsizlikten ve ekonomik krizden dert yanmaktadırlar. Tabi bu sektör seçildiğinde Türk dış politikası, siyasi tarih, AB-Ortadoğu gibi konular, üzerinde yıllarını harcayanlar için bir Genel-kültür hazinesi çerçevesinde “educational background” olarak kalacaktır.
2)Akademik kariyer : Bir bölümdaşımın, özellikle bölümünü sevenlerden olanların, önündeki önemli bir seçenek akademik kariyerdir. Ancak bu seçenekte de son yılda karar almaktan ziyade, özellikle iyi üniversitelerde devam edebilmek için, üniversite hayatı boyunca atılması gereken ALES, ÜDS, Not ortalaması gibi adımlar vardır. Ayrıca yurtdışında yüksek lisans için IELTS, TOEFL gibi zorlu sınavların yanısıra özellikle bağlantıların kurulabilmesi için Erasmus tecrübesi, yurtdışı eğitim programlarına katılmış olmak faydalı ve gerekli donanımlardır. Ülkemizde sayıları artmakta olan üniversite ve düşünce kuruluşlarında istihdam edilme imkanlarının olduğu bu seçenekte, bölümünü seven biri için huzurlu ve mutlu bir yaşam olduğunu düşünüyorum. Kariyerine bu yönde ilerlemek isteyen arkadaşların Jean Monnet, Fulbright ve MEB burslarını yakından takip etmelerini öneriyorum. Özellikle yurtdışında yapılan bir yüksek lisans özel sektör, kamu ve akademik kariyer için son derece önemli bir artı olarak hanenize yazılacaktır. ALES ve ÜDS’den 90’a yaklaşır, not ortalamanız da 3’ü geçerse yurt içinde iyi üniversitelerde yüksek lisans yapma şansınız artar. Benim geçen sene için B planım olan bu seçeneği şimdilik ertelemiş olsam da, bu tecrübeyi yurtdışında yaşamayı hayal ediyorum ve sabırsızlıkla bu hayalimi gerçekleştirmeyi bekliyorum.
3) Kamu sektörü : Yazıyı yazma nedenim olan asıl konuya şimdi geliyorum. KPSS, ülkemizin bir gerçeği olarak eğitim ve iş kariyerimizin içinde önemli bir yer tutmakta ve geniş bir piyasa oluşturarak kitleleri ilgilendirmektedir. Peki bir Uluslararası ilişkiler öğrencisi için KPSS süreci neyi ifade etmektedir ve bu süreçte nelerle karşılaşılmaktadır? Öncelikle KPSS hakkında özet bir bilgi vermek gerekirse bizi ilgilendiren kadarıyla KPSS ;
60 soru-Genel Kültür (Tarih,coğrafya, vatandaşlık)
60-Genel Yetenek (Türkçe-Matematik)
60-İngilizce
40 soru- Hukuk, İktisat, Muhasebe, Uluslararası İlişkiler, İşletme, Ekonometri, Kamu yönetimi, İstatistik
Derslerinden oluşmakta ve koyu yazılmış dersler bizim asıl önem vermemiz gereken dersleri göstermektedir. Bu sorulara verilen cevaplar neticesinde 120 farklı puan türü hesaplanmakta ve kurum başvuruları her kurumun önceden belirttiği bu puanlar üzerinden yapılmaktadır. Örneğin Dışişleri P36,P108 veya Ekonomi Bakanlığı P88, Kaymakamlık P37 gibi…
Her yıl yapılan bu sınav A kadro memurluklar, çift yıllarda yapılan sınav ise ayrıca B kadro memurluklar içindir. A kadro memurluk bakanlıklarda ve diğer kurumlarda uzman yardımcılığı kadroları içindir ve kariyer olarak ilerlemeniz mümkündür, B kadroları ise çok geniş alternatiflere sahip olmakla birlikte, bu kurumlarda idari memurlukluklar içindir ve ilerleme söz konusu değildir.

Yapılan değişiklikle tüm uzman yardımcılığı kadrolarında maaşlar eşitlendi. Yani ekonomi bakanlığında da çalışsanız, maliye, tarım veya aile bakanlığında da çalışsanız hatta PTT, RTÜK gibi kurumlarda da çalışsanız “uzman yardımcısı” olarak istihdam edildiğinizde aynı maaşla başlıyorsunuz.

Peki Uluslararası ilişkilerci olarak alternatiflerimiz ve bu kurumlar için çözmemiz gereken dersler neler?
Burada önemli bir ayırım yapmamız gerekmektedir. KPSS’ye İngilizce çalışıp girenler ve İngilizce çözmeden bir kuruma gitmek isteyenler.
i) Öncelikle devletin “top kurumları” olarak nitelendirilen Dışişleri, Ekonomi, Kalkınma Bakanlıklarının yanı sıra, Merkez Bankası, SPK, Hazine, TİKA gibi kurumlara girebilmek , başvurabilmek için İngilizce olmazsa olmaz, hatta Dışişleri örneğinde 0,6 katsayısıyla, ve Ekonomi Bakanlığında 48 doğru barajıyla görüldüğü üzere KPSS sürecinde asıl faktördür. Bu tarz kurumlardan bazıları KPDS puanını da şart koştuğu için buradan da elinizde en kötü bir B seviyenizin bulunması gerekmektedir. Bu şartların gözünüzü korkutmaması gerek, özellikle İngilizce bölümlerden mezun olanlar için bu şartlar bir avantaja dönüşebilir. Zira, İngilizceden 40 doğruyu geçip 50’ye yaklaştığınız ölçüde diğer alan derslerinden ortalama bişeyler yapmanız (40 soruda 15-20 arası) size önemli kapıları açacaktır. Ayrıca GY ve GK netlerinizin de 50 civarında olması gerekmekte…KPSS sonrası yazılı ve sözlü aşamaları geçtiğiniz takdirde 3 ay içinde iş sahibi olabileceğiniz gibi, yeni ilanların açılmasını bekleyerek bu süreç biraz daha uzayabilir. Son olarak belirtmem gerekirse özlük hakları gayet iyi ve yüksek lisans, doktora imkanı sağlayan bu kurumlara başvuru için kurumların istediği puan türünde asgari 90 puanı yakalamak gerekmektedir. Kurumun açıkladığı kadronun 15 veya 20 katı yazılı sınava, 4 katı da sözlü aşamalara katılmaya hak kazanmaktadır.
ii) Diğer taraftan İngilizce çözmemeyi düşünenler açısından baktığımızda, ki dersanede 200 kişilik bir seminerde sorduklarında 4 kişi İngilizce çözeceğini söylemişti, bölümdaşlarım için İngilizce avantajı daha net görülmektedir. Ben İngilizce çözmeyeceğim diyen bir uluslararası ilişkilerci, KPSS sürecinde hayatında görmediği Hukuk (Ticaret, borçlar, ceza, icra iflas hukuku ), İktisatta (para-banka), Maliye, Muhasebe gibi dersleri KPSS’ye kadar 10 ay ve KPSS’den sonra iş bulana kadar ucu açık bir şekilde çalışmak zorunda kalmaktadır. Ayrıca bu alan derslerindeki netlerinin 30’a yaklaşması gerekmektedir. Bu açıdan baktığımızda KPSS süreci bir uluslararası ilişkilerci için bir kabusa dönmektedir. Çünkü bu puan türlerinde yarıştığımız iktisat ve işletme mezunları bizden otomatik olarak 10 adım önde başlıyor yarışa. Ancak bu derslere çalışıp, yeterli puanı elde edenler için önemli bir avantaj ise; İngilizce 120 puan türünden en fazla 20 puan türünde bulunurken, bu dersleri çözen biri geri kalan tüm puan türlerinde söz konusu puan türlerini isteyen onlarca kuruma başvurabilir.
Bu puan türlerine, özellikle Maliye bakanlığında (Gelir uzman yardımcılığı, vergi müfettişliği, defterdarlık) gibi kadrolarda yüzlerce kadro açılmaktadır. Ayrıca, İngilizce istemeyen diğer tüm kurumlarda bu puan türleriyle başvuru yapabilirsiniz. KPSS sonrası açılan kadrolar geniş olduğu için maliye kadrolarında yüzlerce kişiyle yarışacağınız yeni bir maraton başlamaktadır. Ancak bir “uluslararası ilişkilerci” bu kurumlarda ne kadar mutlu olabilir, o da sizin hayat anlayışınıza göre değişir.
Sadece Uluslararası ilişkiler alanına yönelik alım yapan kurumlar bizim için bir hayli avantajlı olmaktadır. Çünkü sınavlarında siyasi tarih, dış politika, teoriler ve İngilizce sorular gelmekte. Ayrıca bu tarz kurumların sayısı hiç de az değil, ancak İngilizce bir ön şart olarak sürekli karşımıza çıkmakta. Bu aşamada uluslararası ilişkiler öğrencilerinin başvurabileceği kadroları kendi tecrübelerim ölçüsünde ve bu yıl aldıkları sayıları ile yazmam size bir fikir verecektir.
Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurluğu: 75
Dışişleri Bakanlığı Konsolosluk ve İhtisas Memurluğu: 70
(Ayrıca Dışişleri’nde bu yıl ilk kez Merkez Uzman Yard. Kadrosu açılması muhtemel) : 30-50
TİKA: 10
Ekonomi Bakanlığı: 8
Gümrük ve ticaret : 6
Kalkınma Bak. : 5
Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müd : 15
Maliye Bak. AB uzman yard. : 7
Atatürk Dil, Tarih Kurumu : 6
Kalkınma Ajansları
Bu kurumların bazılarının başvuruyu 91 hatta 93 puan ile kapattığını söylersem, yarışın ne kadar zorlu olduğunu göstermesi bakımından sanırım yeterli olacaktır.
Vergi müfettişliği, Gelir uzman yardımcılığı gibi kadrolar ise 400-500 kişilik kadrolar açmaktadır ve P49,50,54 gibi puanlarda 70-85 arasında kapatmaktadır.
Ben şahsen son üniversite yılımda zaman kısıtlamasından dolayı risk alıp muhasebeye hiç çalışmadım ve tamamen uluslararası ilişkiler kadrolarına yönelik hazırlandım. Diğer kadrolarda tüm İİBF adaylarıyla yarışmak durumundayız.
Benim aklıma gelenler temel olarak bunlar… Özellikle KPSS sürecini düşünen arkadaşlara biraz yardımcı olup aydınlatabildiysem mutlu olurum…
Herkese çalışmalarında ve hayatında başarılar…

Rıdvan TÜRKOĞLU